فهرست مطالب
فصلنامه فضای جغرافیایی
پیاپی 20 (زمستان 1386)
- 182 صفحه، بهای روی جلد: 10,000ريال
- تاریخ انتشار: 1386/12/20
- تعداد عناوین: 9
-
صفحه 1در این مقاله با بررسی تعداد20 شاخص شهری و با استفاده از روش های تحقیق رایج در جغرافیا از قبیل روش های اسنادی، کتابخانه ای و روش های آماری نظیر Z-Score، به تحلیل و بررسی و طبقه بندی شهرهای استان سیستان و بلوچستان اقدام شده است. هدف از این کار، تبیین تفاوت های فضایی در نظام شهری در این استان آن هم به منظور ارایه اطلاعات علمی مفید جهت برنامه ریزان و تصمیم گیرندگان مسایل منطقه ای، برای رسیدن به عدالت اجتماعی لازم در مقوله مسایل شهری بوده است. یافته های این تحقیق عبارتند از: 1- نظام متمرکز اداری - سیاسی حاکم بر جامعه باعث بلوکه شدن امکانات شهری در مرکز استان (زاهدان) و رشد روز افزون آن شده است. 2- با توجه به نقش سیاسی شهرها و با دوری از مرکز استان، چهره محرومیت در شهرها بویژه در شهرهای کوچک و تازه تاسیس، عینیت بیشتری می یابد و در این بین فقط شهر زابل به دلیل سابقه طولانی شهر نشینی (3200 قبل از میلاد) و بستر مساعد محیطی، استثناء می باشد.
کلیدواژگان: تفاوت های فضایی، امکانات شهری، سطح بندی نظام شهری، سیستان و بلوچستان -
صفحه 23جاده ها رگ حیاتی اجتماعات روستایی در مناطق کوهستانی محسوب می شوند که سلامت عبور و مرور در طول سال از آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هر چه جاده های ارتباطی امن تر باشند امکان توسعه مناطق روستایی نیز بیشتر است. به همین دلیل توجه به میزان خطر پذیری و تعیین عامل و یا عوامل تهدید کننده آنها از ضروریات به شمار می آید. در مناطق کوهستانی که معمولا جاده ها از بخش های پرشیب و از محدوده های پرخطری گذر داده می شوند، همواره در معرض تهدید انواع خطرات، بویژه در معرض وقوع انواع حرکات دامنه ای قرار می گیرند. در این مناطق، جاده ها بیشتر در معرض تهدید ریزش های سنگی هستند که در اغلب ماه های سال فرایندهای تولید آنها فعال است. وقوع چنین پدیده هایی با توجه به ماهیت و نوع سنگ ها مشکلات فراوانی برای عبور و مرور از چنین جاده هایی فراهم می سازند. حوضه قرنقوچای به عنوان گسترده ترین حوضه کوهستان سهند، از لحاظ جریان رودخانه های پرآب در دره های سرسبز آن، روستاهای زیادی را در خود جای داده است. ارتباط تمامی این روستاها با یکدیگر و با شهرهای بزرگ اطراف توسط جاده هایی صورت می گیرد که عمدتا از دامنه های پرشیب عبور داده شده اند. با عنایت به اندازه شیب، نوع مواد دامنه ای و نحوه کاربری و غیره، نوع و میزان خطرپذیری جاده ها و عامل تهدید کننده، متفاوت است، اما بیشتر جاده های حوضه در معرض تهدید ریزش های سنگی است. در این مقاله سعی شده تا با استفاده از نرم افزار ArcView میزان خطرپذیری جاده های ارتباط دهنده روستاها توسط ریزش های سنگی بررسی و میزان حساسیت محدوده های مختلف پهنه بندی شود. نتایج این بررسی ها و نقشه پهنه بندی نشان می دهد که اغلب جاده ها بویژه جاده های ارتباط دهنده روستاهای ارتفاعات حوضه مورد مطالعه در معرض تهدید جدی ریزش های سنگی هستند.
کلیدواژگان: ریزش های سنگی، جاده های روستایی، جاده های کوهستانی، پهنه بندی خطر وقوع ریزش های سنگی، حوضه قرنقوچای، رشته کوه سهند -
صفحه 45در این مقاله ویژگی های یکی از پدیده های مهم اقلیمی تحت عنوان سرمایش بادی مطرح گردیده است. این پدیده از ترکیب عناصر اقلیمی درجه حرارت و باد در شرایط محیطی خاصی ایجاد و به مختل شدن راحتی انسان منجر می گردد. در این شرایط، دمای پایین هوا باعث افزایش ناراحتی انسان شده و احتمال سرمازدگی و یخ زدن بافت های بدن انسان افزایش می یابد. در واقع درجه ای از هوا که باعث یخ زدگی بافت های بدن می گردد، تحت عنوان «شاخص سوزباد» نیز تعریف می شود و تا به حال به منظور مدل سازی آن، شاخص های استاندارد متعددی ارائه شده است. در این تحقیق بری محاسبه و تخمین مقادیر سرمایش بادی دو شاخص معروف در سطح جهان مورد استناد قرار گرفته است؛ شاخص اول برای نخستین بار توسط «سایپل»و «پاسل» مطرح شده است. اما شاخص دوم، امروزه توسط سازمان های هواشناسی کشور های کانادا و ایالات متحده آمریکا به صورت کاربردی مورد استفاده قرار می گیرد. در این راستا، پس از ارائه مبانی تئوری، ابتدا هر کدام از شاخص های مذکور به اختصار معرفی و سپس مقادیر مورد محاسبه دمای معادل سرمایش بادی حاصل از هر دو روش به طور مجزا ارائه شده است. جداول و معادلات استاندارد، ترکیب عناصر اقلیمی دما و باد، در روند ایجاد پدیده سرمایش بادی در ایستگاه هواشناسی سینوپتیک شهر «اهر» و محدوده شمال غرب کشور را ارائه می دهند. مقایسه مدل های نهایی حاکی از این موضوع است که دما های هم ارز سوز باد شاخص اول نسبت به شاخص دوم اختلاف بیشتری با دمای واقعی هوا دارد. بر این اساس، در شرایط مشابه با آب و هوای شمال غرب کشور، در مطالعات کاربردی استناد به شاخص هواشناسی کانادا توصیه می گردد.
کلیدواژگان: راحتی انسان، شاخص های سرمایش بادی، ایستگاه هواشناسی اهر، دمای هوای معادل -
صفحه 65برآورد تبخیر و تعرق بالقوه جهت برآورد نیاز آبی گیاهان، مدیریت طرح های آبیاری و سایر مطالعات کشاورزی ضروری می باشد. در این پژوهش به منظور تعیین بهترین مدل برآورد تبخیر و تعرق بالقوه برای ایستگاه سینوپتیک اهر مقادیر تبخیر و تعرق بالقوه ماهانه حاصل از تشت تبخیر با مقادیر تبخیر و تعرق بالقوه به دست آمده از روش های مختلف مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس این نتایج مشخص گردید که روش های تورک، تورنث وایت، کریستینسن هارگریوز RA و بلنی کریدل پس از اعمال ضرایب اصلاحی، بهترین انطباق را با مقادیر تبخیر و تعرق بالقوه ماهانه حاصل از تشت تبخیر دارا می باشند.
کلیدواژگان: تبخیر و تعرق بالقوه، ضریب همبستگی، تشت تبخیر، مدل های برآورد، اهر -
صفحه 81دریای خزر به عنوان یکی از بزرگ ترین و غنی ترین دریاچه های جهان و همچنین به لحاظ داشتن منابع عظیم انرژی (نفت و گاز) و هم به علت موقعیت ژئواستراتژیکی از گذشته های دور، در نظام جهانی و منطقه ای دارای اهمیت فراوانی بوده است. این اهمیت بخصوص پس از فروپاشی شوروی در 1991 و پیدایش واحدهای سیاسی به عنوان بازیگران جدید در حوزه ی این دریا دو چندان شده است. زیرا قدرت های جهانی و منطقه ای، این دریا را به دلیل دارا بودن منابع انرژی فراوان و موقعیت جغرافیایی و اهمیتی که از نظر ژئواکونومیکی دارد، آن را در کانون توجهات مهم منطقه ای و جهانی خود قرار داده اند. توانمندی های تولید انرژیی (نفت و گاز) کشورهای حاشیه ی خزر و چگونگی انتقال آن به بازار مصرف جهانی با توجه به محصور بودن این کشورها و همچنین نبود یک رژیم حقوقی در خصوص چگونگی استفاده از منابع بیولوژیکی و انرژی و غیره دریای خزر و اختلاف دیدگاه های کشورهای این حوزه، موجب ظهور ژئوپولیتیک جدیدی در انتقال نفت و گاز (معبر انرژی) شده که در تجزیه و تحلیل هر یک از راه های انتقال، معایب و مشکلات آنها کاملا آشکار شده است. در مقابل جایگاه و اهمیت ژئواکونومیکی ایران، به عنوان مهمترین، امن ترین و نزدیک ترین و با صرفه ترین مسیر انتقال انرژی آسیای مرکزی و قفقاز کاملا مشخص می شود. در ادامه این مقاله، مساله بازگشت ژئوپولیتیک آسیای مرکزی پس از چند دهه و تبعات آن برای ایران، بطور مختصر مورد بررسی قرار می گیرد.
کلیدواژگان: آسیای مرکزی، ژئوپولیتیک، ژئواستراتژیک، رژیم حقوقی، معبر انرژی، هارتلند -
صفحه 115کندوان با بافت های معماری باستانی از نمونه های منحصر به فرد بناهای صخره ای در جهان است که در 65 کیلومتری شهر تبریز و در دامنه شمال غربی توده کوهستانی سهند قرار دارد. هر سال این روستا به دلیل آب و هوای مساعد کوهستانی، رودهای پرآب، آب معدنی گوارا، دشت های حاصلخیز و محیط آرام، به لحاظ معمای خانه های روستایی، گردشگران زیادی را به سوی خود جلب می نماید. به طوری که براساس گزارش سازمان گردشگری استان آذربایجان شرقی، در سال 1385 در همان سال در حدود 600 هزار نفر از این روستا دیدن کرده اند. این مطالعه با بهره گیری از نقشه های زمین شناسی، ژئومورفولوژی و بازدیدهای میدانی، تحول ساختمان زمین شناسی و ژئومورفولوژی دره کندوان و نحوه پیدایش مخروط های ایگنمبریتی را مورد بررسی قرار می دهد و توانمندی های ژئوتوریسم را در توسعه روستای کندوان ارزیابی می کند.
کلیدواژگان: ژئوتوریسم، توسعه گردشگری پایدار، دامنه شمالی سهند، روستای کندوان -
صفحه 131تغییرات اقلیمی یکی از مجموعه مباحث جدید است که در محافل مختلف علمی مورد بحث می باشد. بی شک مجموعه ای از عوامل مختلف به طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث تغییراتی اساسی در روند طبیعی اقلیم می شوند. با یک دید کلی می توان این عوامل را به عوامل طبیعی و انسانی تقسیم کرد که هر کدام از آنها در مقیاس های زمانی و مکانی متفاوتی عمل می کنند. به نظر می رسد که عوامل انسانی امروزه بیشتر مورد توجه باشند. اکثر دانشمندان علوم جوی معتقدند که چون نمی توان تا حدود زیادی با عوامل طبیعی تغییر اقلیم مقابله کرد، به ناچار باید با عوامل انسانی که باعث تغییر اقلیم و پیامدهای آن می شود تا حد امکان مقابله کرد و در این راه به تقسیم بندی عوامل تغییر اقلیم پرداخته اند تا با آگاهی کامل راه های پیشگیری و مقابله با آنها را دنبال کنند. بنابراین در یک جمع بندی عواملی را که باعث تغییر اقلیم می شوند می توان در سه دسته تقسیم بندی کرد: دسته اول عوامل زمینی (پدیده های رخ دهنده در درون زمین یا سطح زمین، تغییرات مقدار نمک آب اقیانوس ها، تغییرات اتمسفری)، دسته دوم عوامل کی هانی (تغییر مدار زمین، جذب انرژی به وسیله ذرات و غبارهای کی هانی و سرانجام تغییرات ابتدایی انرژی تابشی خورشید) و فعالیت های انسانی نیز به عنوان عامل سوم این تغییرات شناخته شده اند. تغییرات اقلیمی تحت عوامل زمینی و کی هانی در مقیاس های زمانی بلند مدت اتفاق می افتد، در حالی که تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت های انسانی در مقایسه با دو عامل قبلی در مقیاس های زمانی کوتاه مدتی رخ می دهند. به طور کلی عامل اول و دوم را می توان به عنوان عوامل طبیعی تغییر اقلیم در نظر گرفت که انسان نمی تواند دخالتی در آنها داشته باشد و امروزه هنگامی که بحث تغییر اقلیم مطرح می شود، تغییر خود به خودی اقلیم (تغییرات متاثر از عامل اول و دوم) مد نظر نمی باشد، بلکه نقش انسان و انجام فعالیت هایی که موجب این تغییرات می شود، مد نظر می باشد. شدت تغییرات اقلیمی در چند سال اخیر به خاطر فعالیت های صنعتی و آلوده کننده انسانی روند افزایشی بیشتری یافته، به طوری که میزان غلظت مواد سمی و دی اکسیدکربن در جو به حد بحرانی رسیده وآلودگی های حرارتی، تغییرات زیادی را در آلبدوی سطوح مختلف و ترکیبات اقیانوس ها ودریاها به وجود آورده است. چنین مسائلی می توانند یک سری مشکلات جدی برای انسان و محیط زیست او و نیز ذخایر غذاییش به وجود آورند. در مقاله حاضر به بحث پیرامون این مطالب پرداخته شده است.
کلیدواژگان: اقلیم، تغییر اقلیم، ازون، گازهای گلخانه ای -
صفحه 153یکی از روش های مدیریتی مواجهه با سیل پهنه بندی سیل می باشد. نقشه های پهنه بندی سیل اطلاعات ارزشمندی را در رابطه با طبیعت سیلابها و اثرات آن بر اراضی دشت سیلاب و تعیین حریم رودخانه ها ارائه می دهند. در نتیجه امکان ارسال هشدارهای مناسب در مواقع خطر سیل و تسهیل عملیات امداد و نجات فراهم می شود. منطقه لیقوان در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. برای پهنه بندی سیل در این رودخانه پس از مشخص شدن دبی برای دوره بازگشت های مختلف، میزان دبی در هر مقاطع تعیین شد. رقوم سطح آب با مدل HEC-RAS محاسبه و در نهایت نقشه پهنه بندی سیل برای منطقه در محیط GIS به کمک نرم افزار ArcView تهیه شد. لازم به ذکر است جریانات فرعی نیز با استفاده از روابط تجربی و نسبت مساحت ها تعیین شدند. نقشه تهیه شده در این مطالعه با توجه به دارا بودن مختصات جغرافیایی و اطلاعات مربوط به عمق سیلاب براحتی قابل پیاده کردن در روی زمین می باشد.
کلیدواژگان: پهنه بندی سیل، سامانه اطلاعات جغرافیایی، حوظه لیقوان Arc View، HEC، RAS -
صفحه 1
-
Page 1In this paper we have studied and analyzed the grading patterns of Sistan and Baluchestan Province through the use of 20 city indexes, and the application of current research methods in geographic studies like library search and statistical techniques (including Z-score analysis). The aim of the study was the determination of spatial variations in urban system of the study area for the purpose of presenting scientific information for planners and decision makers of regional issues, which is of great importance for reaching the social justice goals. Results of the study briefly verify a heavy political and administrative concentration in Zahedan, blocking urban amenities in this Province center. Deprivation is an ugly phenomenon of smaller cities especially those located farther from Center, with an exclusion of Zabol thanks to its long historical background (3200 B.C.), and suitable environmental position.
-
Page 23Roads are living constituents of the rural residents in mountainous areas, whose health is largely dependent on these lodes. Based on the magnitude of their risks, there is a need to study and classify these elements. Risks such as landslides, toppling, and the like sometimes make roads in rural parts of mountainous areas hazardous. Gharanghoo Chai basin as the largest living concentration in the area has attracted many people in rural structure. The connection between these villages is done through the roads that cross steep mountainous passages. We have tried in this paper to study the rockfall risk susceptibility of connecting roads in the area, and categorize the risk levels of geomorphic factors by means of the application of ArcView Software.
-
Page 45In this paper we have focused on one of the important climatic phenomena, namely, the wind chill effect. This feature is created through the combination of climatic elements such as temperature and wind under specific environmental conditions, by which the human welfare is disturbed. Under these conditions, the lower temperatures increases human stress and the possibility of body texture freezing. In fact, the level of temperature that causes freezing of boding limbs, is called Wind Chill index, and so far there has been several modelling standards and indexes in the literature. In this article, we have applied two famous indexes that have been alredy applied worldwide. These include Siple and Passel Indexs, and the second index is widely and practically used by Canadian and American meteorological organizations. After represe nting the oretical background, we have briefly introduced each Index, followed by the application of them for the calcutation of wind chill effect. The tables and standardized equations, and the mixture of climatic elements of temperature and wind have been utilized for Ahar City in north west Iran. A comparison of final models indicates that the equivalent wind chill temperatures of first Index have more difference with the real temperature. Accordingly, we propose the Canadian Meterological Index for the studyins of similar climatic conditions of north west Iran.
-
Page 65In order to determine consumptive use of water for plants, management of irrigation and other agricultural studies potential evapotranspiration is requird. However, commonly used prediction methods have not been corrected for regions. For determining the best model for culculation of potential evapotranspiration in Ahar station, evaporation pan potential evapotranspiration values were compared applying different methods.results showed that Turc, Thornth-waite, Christianseen-Hargreaves (RA) and Blaney-Criddle methods have best correlation with pan potential evapotranspiration values than other, applicable technigus.
-
Page 81Caspian Sea is locally and globally of great importance. Because of having great resources of energy (oil and gas), and due to its geostrategic position, it is one of the greatest and richest lakes of the world.This importance has been doubled specifically after the collapse of Soviet Union in 1991 and the creation of political units as new actors in this area. This is because local and global powers have paid particular attention to it tanks to its great energy sources and geographic situation as well as its importance as a geo-economic area. The energy production (oil and gas) potentials of Caspian Sea states and the means to transfer it to world consumption markets while these countries have closed borders, and also the lack of a legal regime as to how to use its biological and energy sources of Caspian Sea and the difference in views among the territorial states has brought about a new geopolitical canal to transfer its oil and gas.advantages and disadvantages have been classified. The geo-economic status of Iran as the most important, the safest and the nearest and the most economic canal of energy in Caucasus and Central Asia is clearly determined. At the end, the geopolitical return of Central Asia after few decades and its consequences on Iran is investigated.
-
Page 115Kandovan is regarded as one of the unique samples of ancient architecture located on mountainous and slabby monuments of the world located 65 Km from Tabriz and on north west slopes of Sahand Mountainous complex. Large numbers of tourists every year are attracted to this village due to its suitable mountainous climate, watery streams, drinkable mineral water, fretile plains, quiet environment, and finally rural houses. Based on the records of Tourism Organization of East Azarbaijan there have been about 600000 visitors to this village in the year 2006. This article pays attention to geotourism potentials and capabilities of Kandovan through the study of geologic and geomorphic maps, field observations, and an overview of ignembiritic cone development.
-
Page 131The climatic changes are new discussiones that nowdays are debated. Human activities and first of all the burning of fossil fuels have increased the greenhouse gas content of the earth’s atmosphere significantly in recent years. Carbon dioxide is one of the most important greenhouse gases, that traps heat near the planet’s surface.The greenhouse effect is not in dispute but it lies at the heart of the study of global climate change.There is no doubt that increases in the atmospheric concentration of carbon dioxide and other greenhouse gases strengthen the greenhouse effect and contribute to global warming. This study looks at what we know and do not know about climate change feedbacks and seeks to identify the feedback processes most in need of improved understanding.
-
The Application of GIS Technique in the Zoning of Flood Hazard: The Case study of Ligvan River BasinPage 153One of the managerial methods of confronting floods, is its zoning. Zoning maps of floods present valuable information on the nature of floods and their effects on flood plain lands and the determination of river boundaries. There by the possibility of issuing appropriate warnings during flood hazards, and the saving facilities. Ligvan region is located in East Azarbaijan Province. For zoning the floods of this river, we have determined the amount of discharge for each cross section after the specification of discharges for different return periods. We also calculated the watersurface digits using the HES-RAS Model, followed by the drawins of flood zoning map in GIS enviroment and ArcView software. It is notable that we also determined sub-currents with the application of experimental relation and areal ration and proportions.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.